ARTVİN HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Artvin, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan, Karadeniz’e kıyısı bulunan bir ildir. İl,Türkiye’nin Gürcistan’la olan sınırında yer alan kuzeydoğu köşesidir. Doğusunda Ardahan ili, güneyinde Erzurum ili ve batısında Rize ili vardır. Merkez ilçesi dahil 8 ilçeden oluşmaktadır. Yüzölçüm bakımından en büyük 55. il, 2009 nüfus sayımına göre de 165.580 kişiyle Türkiye’nin en kalabalık 75. ilidir.^[1]

Coğrafi ve kültürel yapısıyla Anadolu’nun diğer bölgelerinden keskin çizgilerle ayrılır. Yüzey şekilleri çok engebelidir. İklim çeşitliliği fazladır. İlin en önemli akarsuyu, 1956 yılına kadar adını veren Çoruh Nehridir. Artvin boğalarıyla meşhur bir il olup simgesi boğadır. Artvin il topraklarının yaklaşık %55’ini ormanlık alanlar kaplamıştır. Murgul’da bakır madeni vardır. Tarihte genellikle Livane ve Çoruh adıyla bilinir. Artvin il nüfusunu Gürcüler, Hemşinliler, Kıpçak Türkleri, Ahıska Türkleri ve Lazlar oluşturur.

Artvin’de Yapılacak Şeyler

Özellikle Karadeniz de olması insana ayrı bir merak uyandırıyor. Bu yüzden Artvin’e gidip gezilecek yerleri gezmeden dönerseniz yazık edersiniz. Oldukça fazla gezilecek ve görülecek yere sahip olan Artvin iline gidenler şimdiden listesini hazırlamalılar. Gitmeden önce nereleri gezip nereleri göreceğinin listesini yaparak Artvin’e gidince rahat eder.

Çünkü Artvin’de o kadar gezilip görülecek yer var ki saymakla bitmez. Kaleleri, camileri ,türbeleri, milli parkları, plajları ve daha nice yerler. Her tarafı tarih kokan ve birçok medeniyete ev sahipliği yapan Artvin ülkemizin güzide şehirlerinden birisidir.

Artvin’in Kaleleri

Artvin (Livana) Kalesi

Erzurum–Samsun karayolunun Artvin şehir merkezine çıkış sağlayan noktasında, Çoruh Nehri üzerinde bulunan Artvin Köprüsü’nün karşı yanında, ırmak tabanından 70 m. yükseklikte ana kayaya bağlanmış konumdadır. Kale içerisinde sarnıç ve şapel kalıntıları bulunmaktadır. Yapı, 10. yüzyıl ortalarında Bagratlı Krallığı’nca inşa edilmiş, 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından onarım görerek kullanılmıştır. Yüksek kulesiyle dikkat çekmektedir.

Şavşat (Satlel) Kalesi

Şavşat ilçesi Söğütlü Mahallesinde bulunmaktadır. Bagratlı Krallığı zamanında inşa edilmiş Osmanlılar tarafından da kullanılmıştır. Günümüzde terkedilmiş olan kalenin sur duvarlarının büyük bir bölümü ayaktadır.

Ardanuç (Gevhernik) Kalesi

Ardanuç ilçesi, Adakale Mahallesi’nde bulunan yapı, yöredeki en eski ve en önemli kalelerden birisidir. Kalenin ilk yapımına milattan önceki dönemlerde başlandığı bilinmektedir. Bagratlı Krallığı, Çıldır Atabekleri ve Osmanlıların yönetim yeri olarak kullanılmıştır. İçkale ve etrafı surlarla çevrili şehir yapısıyla tek örnektir. Geçmiş dönemlere ait çeşitli kalıntıların yanı sıra Kanuni Sultan Süleyman’a ait kitabesiyle de dikkat çekmektedir.

Artvin’in Camileri ve Türbeleri

İskenderpaşa Camii ve Türbeleri

Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde bulunmaktadır. İlk Hz. Osman zamanında yapılmış Osmanlı döneminde 1553 yılında tamir edilerek
tekrar ibadete açılmıştır. Yanında Osmanlı dönemine ait Hatice Hanım, Ali Paşa ve Süleyman Paşa’ya ait türbeler bulunmaktadır. Yörenin
ilk camisi olması açısından önem taşımakta olup günümüze sağlam olarak gelmiştir.

Ortacalar Merkez Camii

Arhavi ilçesi, Ortacalar Bucağında bulunmaktadır. Yapı, 1757 yılında inşa edilmiştir. Minber ve tavan süslemeleri ile dikkat çekmektedir.

Muratlı Camii

Borçka ilçesi, Muratlı (Maradit) köyünde bulunmaktadır. 1846 yılında yaptırılmıştır. Tümüyle ahşap olan yapının içteki ahşap elemanları
çeşitli süslemelere sahiptir. Özellikle cümle kapı kanatları, minberi ve mihrabı ağaç oymacılığının güzel örneklerindendir.

Esenköy Camii

Murgul ilçesi, Esenköy’de bulunmaktadır. 1863 yılında inşa edilmiştir. Tümüyle ahşap olan yapı, yöresel mimari özellikleriyle ilgi çekmektedir.

Kocabey Camii

Şavşat ilçesi, Kocabey köyünde bulunmaktadır. 1890 yılında inşa edilmiştir. Cephelerinin yanı sıra, son cemaat yeri, portal ve mihrabı
orijinal dokusunu korumaktadır.

Demirkent Camii

Yusufeli ilçesi, Demirkent köyü içindedir. Kiliseden çevrilme caminin ahşap elemanları yöredeki orijinal dokuyu koruyan tek örnektir.

Artvin’in Kiliseleri ve Manastırları

Barhal (Altıparmak) Kilisesi

Yusufeli ilçesi Sarıgöl bucağı Altıparmak köyündedir. Kilise, 9 ncu Y.Y.da Kral David Magistros zamanında yapılarak Vaftizci Yahya‘ya adandığı yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır. 1677 yılında Hacı Şerif Efendi tarafından onartılarak camiye çevrilmiştir. Kilise, yontma taş ve kesme taştan yapılan kiremitlerden çatısı bağlanmış harçsız bir zemine dayanmadan “Lambalı” denilen planda yapılmıştır. Yapı, dıştan 28.40 x 18.65 cm. boyutlarında, üç nefli bazilikaldir. Gri renkli düzgün kesilmiş taşlarla örtülmüş cepheler güney ve kuzeyde eş boyutlu, doğu ve batıda ortadan yanlara doğru açılan köre kemerlerle hareketlendirilmiştir. Pencere üstündeki alçak kabartma tekniğinde yapılmış bitkisel figürlü süslemeler iyi durumdadır. Yusufeli ilçesinden 30 km.lik yolla gidilmektedir.

İşhan Manastır Kilisesi

Yusufeli ilçesine bağlı İşhan köyü içerisindedir. Kiliseye Oltu güzergahı üzerinden Artvin – Erzurum bağlantılı Devlet Karayolunun 92. km.sinden kuzey yönüne ayrılan 7 km.lik yol ile gidilmektedir. 951 tarihli el yazmasına göre Kilise; Rahip Khandza’nın (759 – 861) yeğeni ve öğrencisi Rahip Seba tarafından, Kral Andernese’nin desteği ve maddi katkısı ile yaptırılmıştır. Manastırın yapımına 955 yılında Gürcü Kralı David zamanında başlanmış 1027 yılında Bagratlı Kralı Magistros tarafından bitirilmiştir. Güneybatıda Meryem Ana Şapeli bulunmaktadır. 35 m. uzunluğunda 20.75 cm. genişliğinde olan yapı, kubbeli bazilikal plan tipindedir.

Dört Kilise

Yusufeli ilçesinin 4 km. güneybatısında Tekkale köyünde olup köyden 7 km. sonra mezra yolu üzerinde bulunmaktadır. Manastır’ın 9. yy.da Gürcü Kralı David tarafından yaptırıldığı, yapı topluluğuna bakıldığında bir Rahibe Okulu olduğu anlaşılmaktadır. Manastır; çan kulesi, yemekhane, seminer odası ve şapelden oluşmaktadır. Kilise, plan açısından Barhal Kilisesi’ne benzemektedir. Yöredeki Ortaçağ dönemi manastır oluşumunu en iyi biçimde yansıtmaktadır.

Dolishanlı (Hamamlı) Kilisesi

Merkez ilçeye bağlı Hamalı köyünde bulunmaktadır. Artvin – Şavşat karayolunun Berta köprüsü mevkiinden kuzeybatı yönüne doğru 6 km.lik yol ile gidilmektedir. Kilise; 10. yy. ortalarında Bagratlı Kralı Sumbath tarafından inşa edilmiştir. Güney cephesinde bulunan “Güneş Saati” ünik olup dönemin özelliğini yansıtmaktadır. 17. yy. sonlarında camiye çevrilmiş ve bir süre cami olarak kullanılmıştır.

Porta Manastır Kilisesi

Artvin Merkez ilçeye bağlı Pırnallı köyünün Bağlı mevkiinde bulunmaktadır. Kral 1.Aşot’un torunu Prens Khaouli tarafından 896 – 918 tarihleri arasında yaptırılmış Kral Gürgen (918 – 941)’in saltanat yıllarında son şeklini almış olduğu kabul edilmektedir. Bir çan kulesi, bir şapel ve bir çeşmeden oluşmaktadır. Manastır’ın yerleşim planına bakıldığında Tao Klarjheti bölgesinin o dönemlerdeki en önemli kültür ve dini merkezi olduğu anlaşılmaktadır.

Tibeti Kilisesi

Şavşat ilçesi Cevizli köyünde olup ilçe merkezine 14 km. uzaklıktadır. Yazılı kaynaklara göre yapı, 899 – 914 yılları arasında bölgeye hakim olan Bagratlı Prenslerinden Aşot Koukhi döneminde yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Yontma taştan yapılmış dört yüzeyden ibaret olan çatısının her yüzeyinde “Koç heykeli” bulunmaktadır. İç mekanda “Havari” figürleri mevcuttur. Düzgün taş işçiliği ve bitkisel plastik süslemeleri ile dikkat çekmektedir.

Yeni Rabat Kilisesi

Ardanuç ilçesine bağlı 17 km. mesafedeki Bulanık köyü, Çamlık (Rabat) mahallesinde bulunmaktadır. Yapı yöredeki Kiliselerle benzerlik göstermektedir. Ortaçağ döneminde bölgeye hakim olan Bagratlı Krallığınca yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Ortaçağ mimarisinde özellikle içteki planı dışa yansıtan üçgen nişler kullanılmıştır. Üçgen nişler bölge mimarisinde çok ender olarak kubbe kasnağında kullanılır. Nişlerin sayılarının pencere açıklarından fazla olmasına bu kilisede rastlanır. Her iki cephesinde kabartma bitki motifi bezeli kesme taşlar bulunmaktadır.

İbriga Şapeli

Borçka ilçesine 20 km. mesafedeki ibrikli köyündedir. 4.50 x 4.40 boyutlarında kubbeli bir yapıdır. Cepheler düzgün kesilmiş, iç beden duvarları ise kaba işlenmiş taşlarla örtülüdür. Kubbedeki pandantiflerde ve beden duvarının üst bölmelerinde freskoların farklı dönemlerde yapıldıkları veya farklı ustaların eseri oldukları sanılmaktadır.

Köprülü Kilise

Şavşat ilçesinin 7 km. kuzeybatısında yer alan Köprülü köyündedir. Bölgedeki kiliselerin merkezi sayıldığı tahmin edilmektedir. Kıpçaklı beylerinden Zor Tana tarafından yaptırılan kilisenin bugün yalnızca kalıntıları vardır.

Artvin’in Köprüleri

Berta Köprüsü

Artvin-Şavşat yolu üzerinde bulunmaktadır. 1878 yılında Osmanlılarca yaptırılmış olup, döşeme uzunluğu 64 m’dir. Üç gözlü ve düz yollu köprüler sınıfına girmektedir. Yapı günümüze sağlam olarak ulaşmıştır.

Ortacalar Çifte Köprü

Arhavi ilçesi, Ortacalar Bucağına 25 km. kala, Anlı ve Küçükköy yol ayırımında bulunmaktadır. Birbirine dik gelecek şekilde planlanan iki köprüden meydana gelmektedir. Her ikisi de gözlü ve yolu eğimli olan taş köprüler grubuna girmektedir. Günümüze sağlam olarak ulaşmışlardır.

Artvin’in Çeşmeleri

Çelebi Efendi Çeşmesi

Artvin Orta Mahalle’de bulunmaktadır. Yapı, 1783 yılında Asma Sultanın kahyası Çelebi Efendi tarafından yaptırılmıştır. Günümüze bir bölümü ulaşabilmiştir. Klasik Osmanlı çeşmesidir.

Artvin’in Milli Park ve Korunan Alanları

Hatila Vadisi Milli Parkı

Artvin il merkezinden 10 km’lik stabilize bir yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Gerek ilginç jeolojik ve jeomorfolojik yapısı, gerekse özgün bitki topluluğu, Hatila Vadisi’ne ülkemizde nadir rastlanan bir alan olma özelliğini vermektedir. Ayrıca bu doğal öğelerin bileşimi peyzaj güzellikleri ortaya çıkarmakta ve zengin rekreasyonel potansiyel arz etmektedir.

Sahara – Karagöl Milli Parkı

Şavşat ilçe sınırları içinde bulunan Karagöl – Sahara Milli Parkı, Şavşat ilçesine 17 km. uzaklıkta olup, Şavşat – Ardahan yolu üzerindedir. Orman örtüsü, ladin ve göknarlardan meydana gelmiştir. Kocabey Yaylası ve çevresinde alpin zonu türlerine rastlanmaktadır.

Maçahel – Gorgit – Efeler Tabiatı Koruma Alanları

Doğal yaşlı ormanı, her biri anıt olma özelliğindeki ağaçları bünyesinde barındıran ve dünya doğal koruma kriterlerine göre son derece önemli doğal eski ormanlardandır. Alan, sürekli bağıl nemin egemenliği altında olan bakir bitki örtüsü ve 3200 mm. yıllık yağış ile bir yağmur ormanı ekosistemi niteliklerine sahiptir.

Artvin’in Plajları

Karadeniz sahilindeki Arhavi ve Hopa İlçelerinin 34 km.lik kıyısında bulunan Hopa- Kemalpaşa Plajı, Hopa Kopmuş Plajı ve Arhavi Plajı denize girmek için elverişlidir

Artvin’in Yaylaları ve Yayla Turizmi

Kaçkar Turizm Merkezi

Yusufeli ilçesine 60 km. uzaklıktadır. Kaçkar Dağı’nın güney yamaçlarında yer alan yayla, çok geniş orman ve çayır alanlarıyla kaplı olup; yayla ve dağ turizmi için ideal bir konuma sahiptir. Yaylalar köyü, Kaçkar Dağı’na tırmanmak isteyenlerin ara konaklama merkezi konumundadır. Kaçkar Dağları zirvesine en yakın kamp yeri, 3328 m. yükseklikteki Dilberdüzü’dür. Bol soğuk suyu bulunan Dilberdüzü’nde altyapı bulunmamaktadır. Dilberdüzü’nden itibaren 3932 m. rakımlı Kaçkar Dağları’na rehbersiz çıkmak tehlikelidir. Bölgede vaşak, ayı, yaban keçisi, kurt, çakal, tilki gibi yaban hayvanları izlenip görüntülenebilir. Yaylalar köyü yolu üzerinde Altıparmak köyünde, Altıparmak (Barhal) Kilisesi ziyaret edilebilir. Köyde dokunan ipek halılardan satın alınabilir. Konaklama için pek çok pansiyonun bulunduğu Sarıgöl Beldesi’nde kalınabilir.

Kafkasör Turizm Merkezi

Artvin’in güneybatısındaki yaylaya 10 km. asfalt yolla ulaşılmaktadır. Yayla 1250 m. yükseklikte olup görülmeye değer güzelliktedir. Altyapı hizmeti götürülmüş olan yaylada Belediye tarafından yaptırılan 10 adet 80 yatak kapasiteli bungalovlar bulunmaktadır. Her yıl Haziran ayının son haftasında düzenlenen ve üç gün süren boğa güreşleri, yöre halkı tarafından yoğun ilgi görmekte ve festival havasında geçmektedir. Yaylada; Cıskaro, Yalnızhasan ve Acısu diye adlandırılan şifalı sular bulunmaktadır.

Mersivan Yaylası

Artvin merkezini çevreleyen Genya Dağı eteklerinde bulunan Mersivan Yaylası, ormanlarla çevrili olan geniş düzlüklerle kaplıdır.

Borçka – Karagöl

Borçka – Camili yolunun 27. km’sinden doğuya ayrılan toprak yoldan 20 km. giderek Karagöl’e ulaşılır. Göl çevresinde bulunan ormanlarda; vaşak, boz ayı, çengel boynuzlu dağ keçisi, dağtavuğu, yırtıcı kuşlar izlenebilir ve gölde alabalık avlanabilir.

Şavşat – Karagöl

Şavşat ilçesinin kuzeydoğusunda yer alan, 8 – 10 hektar büyüklükteki Karagöl’e 30 km. toprak yolla, özel veya kiralanacak araçlarla ulaşılabilir. Elektrik ve su mevcut olan Karagöl’de Orman Bölge Müdürlüğü’nün dinlenme binası ve telsizi hizmet vermektedir. Şavşat ve civarında da vaşak, boz ayı, çengel boynuzlu dağkeçisi, dağtavuğu, yırtıcı kuşlar yaşamaktadır.

Sahara Yaylası

Şavşat ile Ardahan arasında bulunan Sahara Yaylası, geniş otlakları ve soğuk suları ile Artvin’in önemli yaylalarındandır.

Bilbilan Yaylası

Karanlık meşe ve çam ormanlarından geçilerek gidilen, Ardahan ile hudut olan meşhur Bilbilan Yaylası, yöre insanının yaylacılık yaptığı yaylalardandır. Yaylaya, Ardanuç ilçesinin doğusundaki 51 km’lik stabilize yolla ulaşarak mümkündür. Bu yaylalarda haziranın ilk haftasından başlayarak eylül ayının son günlerine kadar devam eden büyük bir pazar kurulmakta ve bu pazarda hayvan pazarlaması başta olmak üzere her türlü alışveriş yapılmaktadır. Ayrıca, berrak soğuk suları ve yemyeşil bitki örtüsünün yanında sütü, kaymağı ve yağı ile ünlüdür.

Arsiyan Yaylası

Şavşat ilçesinin güneydoğusunda, Gürcistan sınırı boyunca uzanan yaylalardır.

Artvin’de Sportif Etkinlikler

Rafting

İlçe topraklarını güneyden kuzeye akarak ikiye bölen Çoruh nehri üzerindeki dünyanın Zambezi ve Biobio nehirlerinden sonra en iyi akarsu sporları parkurlarına sahip olması ili su sporları açısından önemli bir cazibe merkezi haline getirmiştir. Ayrıca Kaçkar dağlarından doğan ve Çoruh nehrinin önemli kollarından biri olan Barhal çayında da ideal su sporu parkurları bulunmaktadır. Çoruh nehri ve Barhal çayında Haziran-Ekim ayları arasında rafting, katamara ve kano sporları yapılabilmektedir. Ayrıca 4. üncü Dünya Akarsu Sporları Şampiyonası 1993 yılında Çoruh nehrinde yapılmıştır.

Çoruh ve Barhal’da Rafting

Trekking ve Dağ Yürüyüşleri

Doğu Karadeniz bölgesinin en yüksek dağ silsilesinden olan Kaçkar dağlarında, dağ tırmanışları için Türkiye’nin en uygun trekking parkurları bulunmaktadır. Yöreye gelen dağcı grupları ve dağcılar genellikle Yusufeli Yaylalar köyünden, Rize-Çamlıhemşin;Ayder yaylasına yürüyerek Trans-Kaçkar yürüyüşlerini tamamlarlar. Ayrıca yörenin diğer dağı olan Altıparmak dağlarında da uygun trekking parkurları bulunmaktadır.

Kamp-Karavan

Sahil şeridinde bulunan plajlarda, orman içi dinlenme yerlerinde, milli parklarda Kamp ve Karavan Turizmi için uygun yerler mevcut olup bunların başında; Kemalpaşa Plajı ve çevresi, Kafkasör Orman İçi Dinlenme Yeri, Borçka Karagöl, Şavşat Karagöl, Hatila Vadisi, Sahara, Yusufeli Kaçkar Turizm Merkezi ve Yusufeli Çevreli Köyü Rafting Kamp Merkezi’dir. Ayrıca Yusufeli ilçesi Çevreli köyünde rafting kamp alanı bulunmaktadır.

Artvin’de Olta Balıkçılığı

İl genelinde yer alan akarsu ve göllerden özellikle Barhal Çayı’nda, Hatila Deresi’nde, Arhavi Ortacalar Deresi’nde ve Borçka Camili-Maçahel Deresi’nde, yüksek kesimlerde yer alan halk arasında Karagöl olarak adlandırılan göllerde olta balıkçılığı yapılmaktadır.

Avlaklar

Topraklarının çoğunluğu dağlık ve engebeli arazi üzerine kurulmuş olan ilçede av turizmi için uygun alanlar bulunmaktadır. Özellikle dağ keçisi, ayı, kurt, tilki ve doğal alabalık ilçedeki önemli avlaklar arasındadır.

Artvin Kuş Gözlem Alanı ve Artvin Kuş Türleri

Sakallı akbaba, kızıl akbaba, kara akbaba, kara kartalı, huştavuğu (tüm Türkiye popülasyonu bu önemli kuş alanları içinde bulunur) ve ürkeklik popülasyonlarıyla, önemli kuş alanları statüsü kazanır. 1993 yılında yapılan bir araştırmada önemli kuş alanları sınırları içinde kalan yedi bölge incelenmiş bunların altısında toplam 134 erikin erkek huş tavuğu tespit edilmiştir. Araştırma yapılan alanın darlığı ve uygun yaşam ortamlarının genişliği göz önünde bulundurulduğunda, önemli kuş alanlarındaki toplam huş tavuğu popülasyonunun 1000 çifti aştığı varsayılabilir. Ancak geçen yıllar içerisinde birçok önemli yeni göç vadisinin keşfedilmesi, bu rakamların çok daha yüksek olabileceğini göstermektedir. Doğu Karadeniz Dağları, Türkiye’de Avrasya yüksek dağlık (alpin) biyomunu temsil etmesi dolayısıyla önemli kuş alanları statüsü kazanan tek alandır.

Doğu Karadeniz Dağları

Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Rize, Erzurum, Artvin illerini kapsar. Önemli kuşalanları içinde 32 ilçe bulunmaktadır.